Chuyện xưa kể rằng, ngày trước có anh chàng còn rất trẻ tuổi gọi là Cuội. Cuội đã mồ côi cha mẹ từ khi còn nhỏ, đành phải đến ở cùng với chú thím của mình. Vốn là người láu lỉnh, giỏi nhất chính là đi lừa người, phải nói là vô cùng thành thạo việc này. Có lão trọc phú trong miền vì nghe được những tiếng đồn thổi của người đời về Cuội ta, nhưng lại tỏ ra không thể tin tưởng.
Vào một ngày nọ, lão sai gia đinh trong nhà gọi Cuội tới nhà mình rồi bảo rằng:
– Ta nghe mọi người nói mày rất giỏi lừa người. Bây giờ thế này, tao sẽ ngồi đây, tao đố mày làm sao mà lừa để tao phải ra ngoài cổng kia. Nếu làm được thì tao sẽ thưởng ngay cho năm quan tiền. Có tất cả mọi người ở đây cùng làm chứng
Nghe lão trọc phú nói vậy thì Cuội mới gãi đầu gãi tai ấp úng đáp lại:
– Bây giờ mà ông ngồi chỗ này, lại đề phòng tôi thế thì làm sao mà tôi có thể lừa ông để ông đi ra ngoài cổng được chứ. Nhưng nếu mà ông đã đứng ở cổng rồi thì tôi chắc chắn sẽ có cách để mà lừa ông đi vào nhà được.
Thấy Cuội bảo vậy thì lão ta ngay lập tức nhấc chân dậy chạy ngay ra ngoài cổng. Lão ta vừa tới cổng thì Cuội lại vỗ tay mà reo lớn:
– Đấy, mọi người nhìn rõ nhé, tôi đã lừa được ông đi ra cổng rồi đấy!
Thua cuộc nên lão trọc phú cũng tẽn lắm, nhưng cũng đành phải theo đúng như giao ước ban đầu, kêu người lấy tiền đưa cho Cuội.
Hồi ấy trong nhà chú thím của Cuội nuôi được một con lợn rất béo. Ngày nọ, nhân lúc tất cả mọi người ở trong nhà đều đi vắng hết cả thì Cuội liền gọi người chủ hàng thịt tới và bán rẻ cho người đó con lợn béo kia để lấy chút tiền tiêu vặt.
Bán lợn xong thì Cuội dặn dò người hàng thịt kia rất kĩ rằng phải giúp mình giấu kín chuyện này, hơn nữa còn xin lấy cái đuôi lợn sống. Bởi vì lúc này hắn đã nghĩ ra được mưu kế rất hay giúp hắn có thể nuốt trọn con lợn kia dễ dàng. Hắn lấy cuốc xẻng đào lấy một cái lỗ rất nhỏ ở chỗ đám đất ngay cạnh chuồng lợn, sau đó đem chiếc đuôi lợn sống mà hắn xin được cắm xuống đất, rồi lại nện đất cho thật chặt lại. Đợi cho đến khi người thím của mình đi làm trở về thì hắn lập tức làm một bộ mặt vô cùng hốt hoảng mà nói rằng:
– Thím ơi thím! Số thật là không may mà. Có ông gì đấy ông ấy bắt mất con lợn béo của nhà ta rồi. Nó theo xuống dưới âm phủ rồi.
Nói xong Cuội nhanh nhẹn kéo thím mình ra ngoài chuồng lợn, chỉ vào chiếc đuôi còn trên mặt đất mà nói:
– Hai chân sau nó cũng xuống cả rồi, nay chỉ còn mỗi cái đuôi thôi, giờ thím ở đây giữ cái đuôi này đừng để nó chui xuống nữa, nhưng thím nhớ là đừng giật mạnh quá nhé, nhỡ mà đứt thì hỏng hết việc đấy. Cháu chạy đi lấy cái thuổng để đào hết đất ở chung quanh lên, may ra thì mới bắt được nó lại.
Người thím của Cuội nghe vậy lại cứ ngỡ là có ông gì đấy bắt mất con lợn của nhà mình thật, lúc này thì trong lòng vừa lo sợ lại vừa thấy tiếc của, vội vội vàng vàng giục Cuội mau mau làm đi. Cuội chạy đi lấy thuổng rồi cứ lẳng lẳng mà đào hết đất xung quanh cái đuôi lên. Bởi vì đất bị đào, bở ra nên cái đuôi lợn kia không cần kéo mà cũng đột nhiên bật khỏi mặt đất. Cuội la lớn:
– Thôi xong! Thế là hết, con lợn chui xuống dưới âm phủ rồi còn đâu. Giờ thì làm ăn gì nữa chứ.
Vào một ngày nọ, Cuội theo chú mình đi chợ. Tay Cuội xách theo một chiếc thúng không. Nhưng đột nhiên thì Cuội là chạy tót lên phía trước và bỏ chú mình lại một quãng xa, sau đó cầm chiếc thúng không úp vào một bãi phân trâu to ở ngay bên đường. Đợi đến khi chú mình tới nơi thì Cuội cứ khư khư mà giữ rịt lấy cái thúng, hắn bảo chú:
– Thật là may mắn quá! Vừa nãy cháu có úp được con chim ngói rất to! Nhưng mà giờ thò tay vào trong bắt thì kiểu gì nó cũng trượt mất cho xem. Chú chạy về nhà lấy cái tay lưới đến chăng chung quanh, như vậy thì chắc chắn bắt được. Con này làm thịt đánh chén thì còn gì bằng.
Vốn có máu tham trong người nên người chú khi nghe Cuội nói thì tưởng là thật, vội vội vàng vàng chạy ngay về nhà đem lưới tới để chăng hết bốn lùng quanh chiếc thúng vô cùng cẩn thận, tỉ mỉ.
Người đi đường thấy chuyện lạ cũng bu lại xem. Tuy nhiên, khi Cuội đem chiếc thúng lấy ra thì tất cả đều phải phì cười, bởi họ chỉ thấy có mỗi một bãi phân trâu to tưởng ở đó, chứ làm gì có chim cò gì đâu.
Còn về phần người chú vì bị Cuội lừa cho một cú đau thì tức lắm, gan ruột cũng thâm tím vì giận, chẳng buồn đi chợ mua bán gì nữa, liền lôi Cuội trở về nhà tẩn cho một trận nhớ đời.
Vào một ngày khác, khi Cuội theo chú ra ngoài đồng để cuốc cỏ. Vì trời nắng chói chang như thiêu đốt. Vì khát quá nên người chú mới bảo hắn trở về nhà mang nước ra đây. Khi về tới nhà thì Cuội lập tức làm vẻ mặt vô cùng hốt hoảng, khuôn mặt cũng giàn giụa nước mắt, miệng mếu xệch đi nói không thành tiếng:
– Thím ơi thím, khốn khổ lắm! Chú đi cày bị con trâu nó húc cho ruột gian lòi ra cả đống kia kìa. Giờ thì tắt thở rồi, vẫn còn nằm ở trên cồn đấy…
Người thím thấy Cuội nói thế thì khóc trời gào đất đến khốn khổ, sau lại vội vàng chạy ra ngoài đồng, vừa chạy vừa ôm mặt mà khóc lóc tức tưởi.
Còn Cuội lại theo lối tắt mà ba chân bốn cẳng phi thẳng ra ngoài đồng. Khi gần tới nơi thì hắn lại làm ra vẻ mặt đau đớn khốn khổ mà nói với chú mình:
– Chú ơi chú! Đúng là trời hại chúng ta mà. Thím ở nhà chẳng biết là trèo leo như thế nào, không may ngã từ gác cao xuống dưới, chết tím hết mặt mũi lại, chẳng ai phát hiện ra cả.
Nghe Cuội than khóc, người chú cũng tưởng là hắn nói thật, tay đấm ngực thùm thụp rồi vội vã chạy về nhà, trên đường kêu khóc vô cùng thảm thiết. Nhưng cho đến khi cả hai người đâm sầm nhau ở trên đường thì mới hay biết mình bị thằng cháu ác ôn của mình lừa bịp. Lúc này thì cả hai vợ chồng đều tức đến bốc hỏa, trong lúc điên cuồng, họ liền đan lấy một cái rọ, sau đó tóm lấy Cuội nhét vào trong. Người chồng vác cái rọ có Cuội bên trong định bụng đem ra sông ném xuống cho nhẹ tội.
Khi đã đến cạnh bờ sông thì Cuội ta vội vàng mà khẩn cầu:
– Cháu đúng là có tội với chú với thím, nên chú thím bắt phải chết thì cũng đáng thôi. Tuy nhiên thì ở dương gian này cháu nhờ nói láo mà kiếm ăn không ít, tất cả cũng vì cháu có được một quyển sách dạy nói láo, quyển sách ấy trước nay cháu vẫn giấu nó ở trên sàn bếp nhà mình. Nay mong chú nghĩ đến tình máu mủ của chúng ta, trở về lấy giúp cháu quyển sách ấy để cháu mang theo nó xuống dưới âm phủ, may ra còn kiếm ăn được.
Thấy hắn nói thảm thiết quá nên người chú cũng lại tin tưởng là thật, bụng thềm nghĩa, tay của hắn thì cũng đã bị trói rồi, rọ lại buộc chặt như thế thì không cách nào mà trốn đi được, vì vậy nể tình lại tất tưởi chạy về nhà tìm sách cho hắn.
Trong khi ngồi co ro ở trong rọ, Cuội đột nhiên nhìn thấy có thẳng hủi đang đi ngang qua. Hắn bèn gọi giật nó lại:
– Ê hủi ơi! Ngày trước tao cũng bị thối thịt sưng da như mày đấy, nhưng may mà trời run rủi nên cho tao được ngồi vào trong này, người ta lại đưa tao xuống dưới nước để mà chạy chữa, sau đó lại lôi lên, giờ thì cả người tao đều lành lặn cả rồi đấy. Mày mở rọ này ra tao cho mày xem.
Nghe Cuội gào từ trong rọ ra thì cứ tưởng là nói thật, cũng nghe lời mà mở rọ để Cuội ra ngoài. Thấy Cuội lành lặn thì cứ tấm tắc mà khen có phép chữ bệnh màu nhiệm như thế. Sau đó hủi ta mới mừng rỡ mà bảo:
– Tôi thật là may mắn quá! Vậy anh hãy để tôi ngồi vào trong này với, sau đó giúp tôi buộc lại luôn. Ở đây tôi có được mấy quan tiền này, anh hãy để tôi được biếu anh nhé!
Khi đã được tự do rồi, Cuội đợi hủi chui vào trong rọ thì buộc lại rọ rất cẩn thận, sau đó cầm tiền mà đi thẳng.
Còn nói về người chú của Cuội, khi về nhà thì cứ lục tìm mãi ở sàn bếp, tìm rất lâu nhưng lại chẳng thấy có quyển sách nào cả, lúc đó mới biết là Cuội lại lừa mình thêm lần nữa. Bây giờ thì giận lắm rồi, mặt hầm hầm mà chạy ra cạnh bờ sông, đến nơi cũng chẳng nói chẳng rằng mà đạp cái rọ đấy cuống dưới sông. Vậy là hủi ta xui xẻo mà mất tích luôn.
Cuội cứ thế đi dọc bờ sông, khi đến một chiếc cầu, thấy trời càng ngày càng nóng nực hơn, người đầy mồ hôi khó chịu nên Cuội lập tức cởi áo mà nhảy xuống tắm. Có mấy quan tiền mà trước hủi cho, vì sợ để ở trên bờ sẽ có người trộm mất nên cũng mang luôn xuống dưới sông.
Có ông quan đang cưỡi ngựa đi ngang qua cầu, lại thoáng thấy dưới nước có thằng bé cứ lặn ngụp dưới sông mãi, một tay còn cầm cái gì như quan tiền giơ cao lên. Bỗng nhiên động lòng tham nên quan liền dừng ngựa lại mà hỏi:
– Thằng bé kia, này cứ làm gì dưới sông thế?
Thấy quan hỏi, Cuội giả bộ như đang tìm tòi gì đó và đáp lại lời quan rằng:
– Tôi được dặn đem cho cha một thỏi vàng, một thỏi bạc cùng với mấy quan tiền nữa. Nhưng là lúc nãy đứng trên cầu chơi, lỡ tay nên rơi cả xuống dưới này rồi. Tôi cứ lặn lội ở đây nãy giờ nhưng mới chỉ tìm được có mấy quan tiền thôi. Nếu không tìm ra được mà trở về thì cha tôi sẽ đánh chết tôi mất thôi.
Nói xong thì Cuội lại giả bộ khóc hu hu. Ông quan nghe nói đến tiền thì mắt sáng lên, vội vàng nhảy xuống ngựa, sau đó cởi hết quần áo ra nói với Cuội là:
– Mày nhanh nhanh mà bước lên, tao còn phải xuống tắm nữa. Cút mau đi!
Hắn vốn định là đuổi Cuội đi để một mình xuống mò mẫm, nếu mà tìm được vàng bạc thì đem giấu đi, kiểu gì số tiền ấy chẳng thuộc về hắn. Nói đoạn hắn liền lội xuống dưới nước.
Khi Cuội lên bờ thì hắn vội lấy bộ quần áo mà tên quan kia cởi ra để mặc vào người mình. Thấy vậy quan mới hỏi hắn:
– Mày đang làm gì đấy?
Cuội vẫn thản nhiên đáp:
– Ngâm mình dưới sông nãy giờ tôi lạnh quá, ông cho tôi mượn quần áo để mặc một lúc cho ấm người.
– Mày tên gì? Quê ở nơi nào?
– Họ tôi là Bái, tên là Dưng, nhà ở xã Bông Lông, huyện Ba La.
Khi đã mặc quần áo xong xuôi, Cuội chờ cho đến khi quan lặn hẳn xuống dưới nước thì lập tức nhảy lên trên lưng ngựa rồi phi đi mất. Còn ông quan kia thì cứ mải mê tìm kiếm vàng bạc dưới sông, lặn một hồi lâu nhưng chẳng tìm được gì, khi nhìn lên trên bờ mới biết quần áo lẫn con ngựa của mình đều biến mất cả.
Biết mình bị thằng nhãi con kia lừa phỉnh, hắn vừa giận lại vừa hốt hoảng. Sau cùng bất đắc dĩ đành phải lấy bộ quần áo rách rưới của Cuội để lại mà che tạm phần hạ bộ của mình, rồi vội vàng chạy khắp nơi tìm Cuội. Ông quan này gặp ai thì cũng đều hỏi một câu:
– Ngươi có nhìn thấy cái tên Bái Dương chạy ngang qua đây không hả?
Khi nghe ông ta hỏi như vậy thì mọi người đều tủm tỉm mà cười trừ. Đến tận khi gặp phải một người đàn bà, thấy ông ta hỏi, cứ ngỡ là một tên vô lại tìm cách mà chòng ghẹo mình nên người đàn bà ấy liền quay lại mà mắng té tát một trận. Nhờ vậy thì ông ta mới hay mình dại, lúc bấy giờ chẳng còn cách nào khác, đành ngậm miệng, nuốt cho trôi cục giận ấy mà về nhà.
Còn Cuội, sau khi trộm được quần áo và ngựa thì phi ngay về nhà của chú thím. Thấy hắn trở về, hai vợ chồng đều ngạc nhiên, người chồng đặc biệt sửng sốt, không thể nào hiểu được chuyện gì đang xảy ra, vì chính mình đã dạp nó xuống sông rõ rành rành, sao bây giờ có thể ăn mặc đẹp đẽ mà trở về đây được. Khi được hai vợ chồng chú thím hỏi thì Cuội lại cười tươi mà bảo:
– Khi cháu xuống bên dưới đấy thì gặp được hết mọi người trong nhà: có ông, có bà, còn có cha mẹ cháu, cả nội lẫn ngoại đều đầy đủ hết cả. Cha mẹ cháu ở dưới bây giờ giàu có lắm rồi. Nhưng bởi vì cháu thấy nhớ chú và thím quá nên mới thay lấy bộ quần áo, lấy thêm con ngựa, cầm thêm vài quan tiền mà trở lên đây.
Nói xong Cuội còn thêm nếm:
– Ông bà dưới ấy cũng nhớ chú và thím đấy, ông bà còn dặn dò cháu là có lên thì mời chú với thím cùng xuống dưới đấy chơi.
Tất nhiên là cả hai vợ chồng đều tin lời nói của Cuội, vì vậy nên hết sức vui mừng, còn hỏi lại:
– Có thật là chúng tao được xuống dưới đấy không?
Khó khăn gì đâu chứ, chú và thím hãy đan rọ như ngày trước lúc cháu xuống ấy. Nhưng cháu thì chẳng thể nào mà vác được hai cái rọ đâu, chú thím phải đem ra ngoài bờ sông, sau đó chui vào rọ thì cháu mới lăn xuống được.
Nghe vậy người chú nhanh chóng đi đan lấy hai cái rọ lớn rồi đem ra ngoài bờ sông. Sau đó thì vội vội vàng vàng chui vào trong một cái rọ rồi sai Cuội buộc cho chặt lại và đẩy xuống dưới sông. Khi thấy bên dưới sông có tăm nước cứ sủi ùng ục thì Cuội mới vỗ tay mà reo lên:
– A ha! Đấy là chú đang bận lấy đồ đấy!
Thấy vậy thì người thím cũng vội vàng mà giục Cuội:
– Cháu mau mau cho thím xuống đi!
Nói xong người thím cũng tự giác mà chui vào trong rọ để Cuội cột chặt rồi lăn luôn xuống dưới sông. Kể từ ngày đó thì Cuội được hưởng hết cơ nghiệp mà chú thím đã dành dụm được.
Tuy nhiên, bởi vì Cuội ta ngày nào cũng ăn chơi hoang tàn nên số gia tư cùng điền sản vốn có cũng chẳng được mấy chốc mà tiêu tán hết. Lúc này hắn muốn được đi chơi ở nơi nào đó thật xa, bởi vậy nên mới đi sắm sửa cả đống lương thực, chọn ngày đẹp rồi ra đi.
Đi mãi, đi mãi, Cuội ta đến được một vùng núi rừng trùng điệp. Ở nơi này có rất nhiều voi sinh sống, bởi vậy Cuội mới nghĩ ra được một kế để bắt cho bằng được một con voi.
Hắn lấy hết sức bình sinh để đào được một cái hố vô cùng rộng và sâu ngay giữa chỗ mà đàn voi thường hay đi qua. Ở trên miệng hố hắn dùng tre và lứa để lát thành phên, khéo léo ghép thêm cỏ rác nữa. Quả nhiên như dự đoán, chỉ ba hôm sau thì đã có một con voi bị sa bẫy, đầu nó chúc xuống dưới hố, còn đít thì lại chổng lên trên trời, cũng không có cách nào để mà cựa quậy được cả.
Sau đó Cuội lại lấy đất đá đem lấp kín con voi sa bẫy lại, chỉ chừa duy nhất cái lỗ đít thôi. Rồi hắn lại khoét đít con voi ấy cho nó rộng hơn và cứ để yên như vậy, thi thoảng lại đến xem chừng một chút. Bụng hắn bảo dạ rằng:
– Rồi đây ta sẽ có được con voi biết bay, nó sẽ đưa ta đi chu du khắp thiên hạ này!
Sau khi con voi kia chết đi, đám diều, đám quạ ngửi được mùi thịt nên gọi nhau cùng bay tới ăn. Đám diều và quạ ấy cứ chui vào trong từ lỗ đít voi để tiến sâu vào trong mà rỉa thịt. Lúc đầu thì là năm mười con, sau thì hàng trăm con, chúng cứ kéo nhau hàng bầy tới để chui vào trong bụng voi rỉa thịt vô cùng thỏa mãn.
Cuội cứ nấp cạnh đấy mà canh chừng, đợi cho đến khi thịt voi cũng gần hết, đợi khi chim chóc chui vào trong nhiều thì đột nhiên tiến lại và nút chặt đít của con voi kia lại.
Sau đó Cuội lại đem đất xung quanh đào hết lên, đặt cái xác của con voi nằm lại ngay ngắn trên mặt đất. Hắn liền nhảy lên lưng voi, sau đó lấy gậy nhẹ đánh mấy cái vào phần bụng voi. Cứ như vậy, đám chim mải ăn thịt trong bụng voi liền bay vụt hết cả lên, và khiến cho cái xác da của con voi cùng với Cuội đều bay cao lên trời xanh.
Cái xác da voi ấy cứ bay giữa trời, đi qua không biết bao nhiêu dãy núi dài, bao nhiêu con sông rộng khiến cho Cuội vui vẻ, nhìn mãi mà không chán. Cuội để cho cái xác da voi bay ngày bay đêm liên tục. Sau cùng, khi hắn trông thấy được một kinh thành vô cùng rộng lớn, ở nơi đó có những ngôi nhà ngói mọc lên san sát, đường phố thì đông nghịt những người là người.
Cuội rất muốn được xem thử nên vỗ liền mấy cái ở bên trên phần lưng của cái xác da voi, đám chim bên trong vì thấy động ở phía trên, quá sợ hãi nên xếp cánh lại không dám bay nữa. Bên trong không động đậy, xác da voi cứ từ từ mà hạ xuống ngay chính giữa của sân rồng, nơi tất cả các quan thần đương làm lễ bái mạng.
Khi ấy nhà vua cùng với tất cả quần thần của mình trông thấy có người cưỡi voi bay từ trên trời bay xuống thì vô cùng kinh hãi, tất cả đều vội vàng quỳ sụp hết xuống lạy lấy lạy để. Bọn họ chào đón Cuội như là chào đón thần linh giáng thế. Nhà vua còn thân chính đưa Cuội đến nội điện, cũng chẳng có dũng cảm ngồi ngang hàng với Cuội.
Cuội vô cùng sung sướng mà hưởng thụ tất cả những lễ vật mà mọi người dâng lên. Lúc nghe được sự nhiệm màu của con voi kia thì nhà vua liền cất lời run run mà hỏi lại:
– Ngài có thể nào cho quả nhân được cưỡi lên voi mà đi ngắm cảnh trong thiên hạ này chăng?
Cuội liền đáp lời:
– Được thôi. Nhưng trước đó nhà vua cần phải làm được hai việc: thứ nhất, nhà vua hãy đổi quần áo với tôi, bởi con vật này rất dễ lạ hơi người; thứ hai, đến lúc ra được giữa biển rồi thì nhà vua không được quên tháo cái nút phía sau ra để nó được uống nước.
Dù triều thần đã khuyên bảo hết lời nhưng lòng ham muốn lúc này của nhà vua lớn đến mức không ai đủ sức để ngăn cản. Sau cùng thì cái xác da voi cũng đưa nhà vua bay lên không trung. Khi ra đến giữa biển khơi rộng lớn, nhà vua liền nhớ đến lời mà Cuội đã dặn, nhanh chóng đem cái nút ở đít voi mở ra để cho con voi được giải khát.
Đám diều đám quạ bị giam ở trong bụng voi đã lâu, đột nhiên thấy có lỗ hở thì vội vàng chen nhau bay ra ngoài. Khi tất cả chim chóc bay ra hết thì chỉ còn mỗi cái xác da voi không, lập tức rơi xuống dưới biển sâu, nhà vua cũng theo đó mà ngã tùm xuống biển, chẳng lâu sau đã yên vị nằm trong bụng đám cá. Về phần Cuội thì hắn đường hoàng mặc lên áo bào của nhà vua và trở thành vua của nước ấy.